Wielkie plemiona Ameryki

„Wielkie plemiona Ameryki. Zarys monograficzny” to seria wydawnictwa TIPI pomyślana jako minimum wiedzy o danym ludzie. Do końca XX wieku nie było po polsku książek, które skupiałyby się na jednym tylko plemieniu. Dominowały syntezy dziejów, historie podboju całej Ameryki. Tymczasem rosło zapotrzebowanie na pogłębienie tematu, ukazanie odmienności grup indiańskich, ich obyczajów i historii, a także podkreślenie, że ci ludzie przetrwali i próbują dziś budować swoją tożsamość.

Autorami naszych monografii są polscy indianiści: historycy, badacze, fascynaci. Pierwszy tom ukazał się w 1998 roku – KOMANCZE Aleksandra Sudaka. Zaproponowany przez niego układ rozdziałów stał się wzorem do kolejnych tomów. Monografie liczyły 80 stron, co wynikało przede wszystkim z możliwości finansowych wydawnictwa. Niestety taka objętość tomu automatycznie wykluczała te naprawdę wielkie plemiona jak Siuksowie, Irokezi czy Apacze. Tych ludów nie sposób opisać rzetelnie na 80 stronach. Cały czas żyliśmy w przekonaniu, że pojawią się przekłady opasłych monografii autorów amerykańskich, co raczej nie nastąpiło. Wyjątkiem są Apacze i dwie monografie: APACZE. Orły Południowego Zachodu Donalda E. Worcestera (1979, wyd. polskie 2002, TIPI, przeł. Aleksander W. Sudak) oraz – choć w oryginale jest to biografia Cochise’a, wodza Apaczów Chiricahua – APACZE Edwina R. Sweeneya (1991, wyd. polskie 2017, PIW, przeł. Zofia Kozimor).

Zdając sobie sprawę, że większość plemion nie ma szans na wielką monografię w języku polskim, odstąpiliśmy od wymogu 80 stron (od PONKÓW). Niestety trochę za późno, gdyż świetna książka Marcina Pejasza SZAUNISI też powinna ukazać się w serii, ale ze względu na objętość (344 strony) zdecydowaliśmy się wydać ją osobno.

Każda monografia składa się z następujących rozdziałów głównych:

Wprowadzenie
Pochodzenie, język i nazwa
Organizacja społeczno-polityczna, religia i kultura
Historia
Współczesność
Słynni Komancze

Z czasem wprowadziliśmy drobne zmiany, np. rozdział „Organizacja społeczno-polityczna, religia i kultura” skrócono do „Organizacja społeczna, religia i kultura” (od ARIKARÓW). „Słynnych…” zastąpiono najpierw „Sławnymi…” (od HAIDÓW), a następnie „Wielkimi…” (od NAWAHÓW wyd. II). Począwszy od CZARNYCH STÓP dodaliśmy rozdział „Lista…” zawierający wykaz indiańskich imion w języku polskim i angielskim. Tłumaczenia imion trzeba uważać za przybliżone, ponieważ podlegały one wielokrotnym interpretacjom: z tubylczego (czasem z języka gestów) na angielski lub inny język europejski. Pierwszymi tłumaczami byli przeważnie traperzy i handlarze, zatem od ich wykształcenia i obycia kulturalnego zależała trafność przekładu. Warto przypomnieć, że od okresu rezerwatowego imiona Indian zaczęły pełnić rolę nazwiska rodowego, dlatego nie należy ich już tłumaczyć.

Zdając sobie sprawę, że większość plemion nie ma szans na wielką monografię w języku polskim, odstąpiliśmy od wymogu 80 stron (od PONKÓW). Niestety trochę za późno, gdyż świetna książka Marcina Pejasza SZAUNISI też powinna ukazać się w serii, ale ze względu na objętość (344 strony) zdecydowaliśmy się wydać ją osobno.