Jest wiele ran i blizn, które zasklepiają się w ciele, mózgu i duchu. Poeci z tego zbioru podjęli bardzo udaną próbę odsłonięcia swych ran przed oczyma tych, którzy nie potrafią albo nie chcą widzieć niczego poza kamienna twarzą, fantastycznymi rekwizytami tancerza pow wow, strzelby przechowywanej w zbiorach Fundacji Heye’a (Muzeum Indian Amerykańskich) czy stłuczonej butelki po tanim winie w rynsztoku w Gallup. Osiągnęli to na wiele różnych sposobów, odsłaniając te rany spod skóry; opowiadając o oszuście (tricksterze), kojocie i kruku; a także przez proste piękno pieśni wybuchającej w lirycznej muzyce radości i naturalnego zachwytu, ale też często i bólu.

Tubylczy Amerykanie (Native Americans) nie otrzymali jakiegoś szczególnego przywileju spośród innych ludzi na świecie, jakiejś dyspensy tylko dlatego, że są tubylcami na tej ziemi, w Ameryce, której niegdyś byli jedynymi strażnikami, i dlatego tubylczy poeci, reprezentowani tutaj, nie mają także żadnej szczególnej mocy, której nie posiadaliby inni poeci i nie mogli wykorzystać do odsłonięcia swych ran. Do pewnego stopnia wszyscy ludzie są zranieni. Dlaczego zatem poezja Wendy Rose, Petera Blue Clouda, Roberty Hill Whiteman czy Elizabeth Cook–Lynn jest ważna i piękna? Czym różni się poezja Joy Harjo i Duane’a Niatuma od poezji Susan Howe czy Wendella Berry? Czy jest coś takiego, jak tubylcza, "indiańska" poezja? Oczywiście nie. Jest poezja napisana przez osobę, która akurat jest Czipewejem albo Siuksem. Wszyscy poeci z tego zbioru tworzą wiersze za pośrednictwem języka angielskiego, tego samego, którego używają Howe i Berry, tego samego języka, w którym Szekspir pisał swe tragedie, a William Carlos Williams swe wiersze.

Jest jednak pewna różnica. Kto wie, może jedną z różnic między poezją Pauli Gunn Allen i Denise Levertow jest prosty fakt, że Levertow jest emigrantką na tej ziemi, ma miejsce, dokąd może wrócić, podczas gdy Allen, która pochodzi stąd, nie ma miejsca, do którego może powrócić, ani zresztą takiej potrzeby. Na tej ziemi jest u siebie w domu, podobnie jak kiedyś bizony, jest cząstką układanki, cząstką harmonii życia jak kukurydza, świetlik i szemrzący strumień, które są na tej ziemi od zawsze. Różnica pomiędzy poezją Rokwaho i Lance’a Hensona a Teda Koosera, cenionego poety natury, może polegać na tym, że Rokwaho i Henson widzą wronę inaczej niż Kooser i rozumieją ważną pozycję wrony w tej układance Stwórcy. James Merrill nie zobaczy i pewnie nie zrozumie rynsztoków spływających winem w Gallup w Nowym Meksyku, w ten sam sposób, kiedy Linda Hogan zbliży się do tego miasta. Hogan dostrzeże śmierć Narodów, eksterminację ducha człowieka. Czy William Stafford podejdzie tak samo do cmentarzyska jak Simon J. Ortiz? Robert Peters nie opowie tych samych historii w swej poezji, używając tego samego języka, co Diane Burns pisząca o Wisconsin, w którym się urodziła i wychowywała. Peters, syn drobnego farmera, mógł nabrać pod wpływem biednego dzieciństwa niechęci do samej ziemi, natomiast Burns, której dzieciństwo było pewnie niewiele lepsze, została wychowana w duchu akceptacji, czci i wdzięczności dla ziemi Anishinabe. Nie, nie ma indiańskiej poezji, ale jest indiańska wrażliwość w brzmieniu ciszy, szacunku do chmury, jastrzębia i cedru podczas wędrówki przez czas; prawie i przywileju milczenia, milczeniu góry, wizji, rzece torującej sobie drogę do kwitnącej łąki morza, duch puszczy i nocy, prawie przetrwania zgodnie z własnym życzeniem i trwania w czasie jako człowiek, kojot, bóbr czy łosoś. Tubylcza wrażliwość oznacza jedność we wszystkim i poszanowanie tej jedności... a nie wytrzebianie wilków i niedźwiedzi pijących ze źródeł zatrutych arszenikiem przez farmerów; wyjaławianie rzeki z życia przez odpady nuklearne; brutalne eksterminowanie Majów z Gwatemali na mocy rządowego dekretu, żądzy rozwoju ziemi i wydarcia z niej bogactw naturalnych.

Kiedy poproszono mnie o wskazanie, co tubylczoamerykańscy poeci, występujący w tym zbiorze, wnoszą do poezji amerykańskiej, czułem pokusę, by odpowiedzieć: nieustanną artykulację kontr–tradycji, definicję obcości, importowaną cechę "głównego nurtu" literatury amerykańskiej. Nie dość poważnie pojmujemy wagę terminu tubylczy. Poeci z tego zbioru podtrzymują więzi, jakkolwiek słabe, z tradycją sztuki słowa mówionego, a nie pisanego, przeżywaną wspólnotowo zamiast wyrazistego wyobcowania i eksperymentowaną raczej substancjalnie niż formalistycznie. W tym zbiorze niewiele da się znaleźć formalnego "swobodnego" eksperymentalizmu, charakteryzującego współczesną poezję amerykańską. Poeta indiański skupia się na temacie, jego język przyjmuje dowolną formę, niezbędną do zbadania jakiegoś sedna sprawy, jakiegoś punktu zapalnego w życiu społecznym, wspólnym poecie i jego słuchaczowi. Punkt ten może powstać pod wpływem ściśle osobistych doznań, zakochania się, utraty rodziny, zetknięcia się z jawną wrogością Białych, doświadczenia jakiegoś zjawiska naturalnego, ale jego znaczenie określa cele umocnienia czy odnowienia więzi społecznych, aby mogły trwać dalej. To dlatego właśnie tubylcza poezja tak łatwo sama się odnawia, tak łatwo może, jak w tym zbiorze, mówić z zapałem i nadzieją nawet w wyraźnie niesprzyjających okolicznościach. Dla tych poetów sztuka jest głosem o dzieleniu się życiem.

W przedmowie do pierwszego wydania tego zbioru, stwierdziłem, że sztuka tubylczych poetów Ameryki jest głosem o dzieleniu się życiem. Duchowa wartość życia wyrażona została w uwadze Wendy Rose, że żaden indiański poeta nie próbuje odgrywać roli szamana ani też mieszać zadań poety–śpiewaka z posługą osoby duchownej. Indiańscy poeci nie czują potrzeby domagania się daru prorokowania. Dzielą się duchową świadomością, która jest zawsze obecna i dostępna dla każdego członka grupy plemiennej. Linda Hogan opisała, jak — wychowana bez bezpośredniego kontaktu ze swą tradycją plemienną — musiała nauczyć się, że wizje, których doświadczała, nie są niczym nienormalnym; musiała nauczyć się, że "nie jest stuknięta, jak Indianka". Nauczyła się, że dla Indianina moc tego szczególnego wejrzenia wypływa z poczucia przynależności do całego świata poprzez przynależność do ludu.

Dlatego właśnie ci poeci mogą nieustannie sięgać do starych plemiennych źródeł, od których zostali zbyt gwałtownie oderwani. Dlatego właśnie ci poeci nie muszą szukać korzeni, swej tożsamości. Ich korzenie tkwią głęboko w sposobie reagowania na każdą rzecz, co zapewnia im tożsamość nie tyle osobistą, ile wspólnotową. Ich poezja jest "trudna" tylko dlatego, że — jak zauważyła Paula Gunn Allen — poezja indiańska pozostaje na obrzeżu głównych współczesnych nurtów literackich. Znajduje się tam ze względu na wewnętrzne, gruntowne pokrewieństwo do rzeczy, jak żywe jednostki w żywym kosmosie. To właśnie to "pokrewieństwo", które z humorem przywołuje Peter Blue Cloud, pokazując, że postać Kojota nie tylko była możliwa, ale ciągle taka jest wśród Indian, ponieważ widzą oni, że "wszystkie istoty są spokrewnione".

Poczucie całkowitego pokrewieństwa podkreśla silne przywiązanie do miejsca, co wyróżnia te wiersze. Nie chodzi jedynie o przemożne poczucie umiejscowienia. Chodzi raczej o sposób widzenia człowieka jako istoty, która w wyobraźni umiejscawia się sama. Rzeczywistość to pokrewieństwo, nie oddzielnych części, ale części jednej całości, jednostki z całą sytuacją — i to właśnie poezja (pieśń) powinna podejmować. Ci współcześni poeci, nie mniej niż ich przodkowie, poczynają słowo jako żywy oddech, nie zwykłe sapnięcia własnej ekspresji, ale ludzki sposób kontynuacji i zachowywania równowagi, co oznacza zachowanie gotowości do zmiany, współzależność wszystkich rzeczy i sił. A jednak, inaczej niż przodkowie, współcześni poeci indiańscy śpiewają z głębi zranionych kultur, fizycznie uszkodzonych i wywłaszczonych, ale nade wszystko jeszcze dotkliwiej skaleczonych duchowo, podskórnie. Mimo to jednak, w dosłownym sensie, są oni w domu, nawet w chaosie współczesnego życia, ich kultury należą do podglebia naszego kontynentu, ton ich wierszy jest charakterystycznie pozbawiony emfazy, zaniżony, a nawet delikatny w swym gniewie. Ale to właśnie dlatego te wiersze są prawdziwie, choć nie ostentacyjnie, mocne, pewne i afirmujące. Zawarta w nich pasja nie jest wyolbrzymiona, a niesprawiedliwość zostaje potępiona bez histerii. W tych wierszach czytelnik napotyka stopniowe odsłanianie cichej prawdy, niczym "dym znad wody pokładający się w lesie", i cierpliwą czujność na wszelkie ruchy ciągłości życia, z których czasami przebłyskują olśniewające wizje:

lodowego konia
galopującego
prosto w ogień.

Czuję miły obowiązek wyrażenia słów wdzięczności redaktorom i wydawcom z White Pine Press, Elaine i Dennisowi Maloney oraz Steve’owi Lewandowskiemu za ich zainteresowanie wznowieniem antologii Rany podskórne, której pierwsze wydanie ukazało się dzięki staraniom o. Beneta Tvedtena w Blue Cloud Quarterly Press w 1983 roku. Niniejsze wznowienie z pewnością trafi do nowego i szerszego grona słuchaczy i czytelników tych wybitnych poetów i artystów, którzy zyskują coraz szerszą i różną publiczność, w miarę jak ich twórczość rozwija się (rozkwita) w postaci nowych wierszy do nowych tomików, nowych kresek i barw na płótnach do zawieszenia w rozmaitych galeriach. Cztery lata mogą przynieść ogromną zmianę w artystycznej twórczości i odbiorze w kręgach literackich i artystycznych. Od 1983 roku wielu autorów, występujących w tej antologii, dokonało wielkich osiągnięć i wywarło wielki wpływ na odbiorców.

Chciałbym zwłaszcza podziękować o. Benetowi Tvedtenowi za śmiałość przy pierwszym wydaniu tej antologii i za jego niespożytą energię i twórczość; a także J. G. Gosciakowi i Helene Browning za ich pracę, Jamesowi Ruppertowi, Madge i Murrayowi Hellerom, memu uduchowionemu Deanowi, Gail Rogers Rice, Andrew Wigetowi, Rochelle Ratner, Markowi Narsissianowi, Frankowi Murphy’emu i Paulowi Rosado za ich słowa otuchy, a Michaelowi Castro za radę i, oczywiście, Karlowi Kroeberowi za jego przedmowy; jak również moim zastępczym sekretarkom: Sandy Joost, Terri Vaughn i Sandy Pope; na koniec Barbarze i Geary’emu Hobsonom za wiele dobrych nocy i poranków przy śniadaniu, a także za wiersz.

Joe Bruchacowi

Paula Gunn Allen (ur. 1939) — poetka, powieściopisarka, eseistka i wykładowca. Profesor Studiów Indiańskich na Uniwersytecie Kalifornijskim. Jej matka pochodziła z ludu Laguna Pueblo i Siuks, ojciec zaś był Amerykaninem libańskiego pochodzenia. Opublikowała następujące tomiki wierszy: The Blind Lion (1975), Coyote’s Daylight Trip (1978), Star Child (1981), A Cannon Between My Knees (1981), Shadow Country (1982) i Wyrds (1984). W 1988 roku wydano także jej wiersze wybrane Skins and Bones. Poems 1979–1987. W 1983 roku wydała pierwszą powieść The Woman Who Owned The Shadows. Jest także autorką dwóch zbiorów esejów o literaturze i kulturze tubylców amerykańskich: Studies in American Indian Literature (1981) i The Sacred Hoop: Recovering the Feminine in American Indian (1986). Opracowała też antologie dwudziestowiecznej literatury indiańskiej Voice of the Turtle. American Indian Literature 1900–1970 (1994) i Song of the Turtle. American Indian Literature 1974–1994 (1996). W książce As Long As the Rivers Flow. The Stories of Nine Native Americans (1997), opracowanej wspólnie z Patricią Clark Smith, przedstawia sylwetki dziewięciu tubylczych Amerykanów, którzy wnieśli szczególny wkład w dziedzinie sztuki, polityki, sportu itp. Obecnie zajmuje się głównie tematem feminizmu w tubylczych kulturach, czego owocem są zbiory legend o tubylczych heroinach Grandmothers of the Light. A Medicine Women’s Sourcebook (1991) i antologia współczesnej literatury kobiecej Spider Woman’s Granddaughters. Traditional Tales and Contemporary Writing by Native American Women (1989). W Polsce ukazał się jej esej Mistycyzm Indian Amerykańskich oraz kilka wierszy w kwartalniku "Tawacin" (nr 1, 1992).